Thời xưa, nấm linh chi thuộc loại thuốc rất quý và hiếm, chỉ có vua chúa, người giàu và các đạo sĩ tu tiên ở trong núi mới có được để dùng. Ngày nay, nhờ phương pháp nuôi trồng nhân tạo, linh chi đã không còn là một thứ thuốc hiếm, và cũng không quá đắt tiền nữa. Nhưng cũng chính vì linh chi đã trở thành thứ thuốc "quý mà không hiếm", nên khá nhiều người lại có thái độ coi thường, thích đi tìm những thứ thuốc hiếm, và quên mất những tác dụng kỳ diệu của nấm linh chi.

Nấm linh là vị thuốc rất cổ, đã được nghi trong sách "Thần nông bản thảo" (Bộ sách thuốc đầu tiên của Đông y), viết cách đây khoảng 2000 năm; và trong "Bản thảo cương mục" (Bộ sách thuốc nổi tiếng nhất của Đông y cổ truyền), cũng đã giới thiệu rất tường tận về nấm linh chi.

Theo Đông y: Linh chi có vị ngọt, tính bình, không độc; vào các kinh Tâm, Can, Tỳ, Vị, Phế và Thận. Có tác dụng tư bổ cường tráng, an thần định chí. Dùng chữa cơ thể suy nhược, kém ăn, mất ngủ, hay quên, tâm loạn nhịp, ho nhiều đờm, ...

Sách "Bản thảo cương mục" viết: Dùng linh chi lâu ngày thì thân thể nhẹ nhàng, trường sinh bất lão như các vị thần tiên.

Liều dùng: Mỗi ngày dùng từ 1,5-3g, tán bột, làm viên, ngâm rượu, chế xi-rô; hoặc chế các món ăn.

Linh chi là vị thuốc có tính hòa hoãn (tác dụng tương đối chậm), uống lâu mới thấy rõ tác dụng. Độc tính của linh chi rất thấp, một số ít người dùng linh chi thấy mũi và miệng có cảm giác háo khô, hoặc dạ dày có cảm giác hơi khó chịu, không cần xử lý.

Kiêng kỵ: Theo sách "Bản thảo kinh tập chú" không dùng linh chi cùng với các vị thuốc "thường sơn", "biển thanh", "nhân trần".

Các kết quả nghiên cứu hiện đại cho thấy: Linh chi có tác dụng điều hòa chức năng hệ thần kinh, cải thiện giấc ngủ, tăng lưu lượng máu trong động mạch vành tim, tăng sức co bóp của cơ tim, điều hòa huyết áp, giảm mỡ máu, bảo vệ tế bào gan, ... Có thể sử dụng để chữa các bệnh như thần kinh suy nhược, bệnh động mạch vành tim, cao huyết áp, thiếu máu, viêm gan mạn tính, ...

MỘT SỐ CÁCH SỬ DỤNG LINH CHI

1. Cách sử dụng linh chi đơn giản nhất: Dùng toàn nấm linh chi đã phơi sấy khô, thái mỏng hoặc tán thành bột, đun nước sôi kỹ (sôi 15-30 phút) lấy nước uống trong ngày. Nhiều người còn mua nấm linh chi khô về nấu canh, nấu súp làm món ăn bổ dưỡng cao cấp, có thể cùng nấu với thịt, và một số vị thuốc bổ khác.

2. Chế các món ăn:

    (1) "Canh linh chi" của Từ Hy Thái Hậu: Linh chi hầm cùng với đùi gà cho chín, sau đó thêm long nhãn vào cho đỡ đắng và thêm vị ngọt, hầm lại một chút nữa là được.

    (2) Linh chi hầm chim cút: Linh chi 2-3g, chim cút 1-2 con (tùy theo sức ăn); linh chi thái lát mỏng, chim cút dìm trong nước sôi (không cắt tiết), làm sạch lông, bỏ hết nội tạng, rửa sạch, cho vào nồi, thêm nước, chút gừng, hành, muối, hạt tiêu, ... hầm cách thủy cho chín; chia ra ăn trong ngày, uống nước canh, ăn cả thịt chim cút và nấm linh chi. Có tác dụng bồi bổ ngũ tạng, chữa cơ thể suy nhược và làm đẹp da; ngoài ra còn chữa được cả chứng ho lâu ngày không khỏi.

3. Chế rượu thuốc:

    (1) Rượu linh chi: Linh chi 30g (thái nhỏ), rượu trắng 500ml; ngâm ít nhất 15 ngày, thỉnh thoảng lắc bình; mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 15-20ml. Có tác dụng chữa thần kinh suy nhược, kém ăn, mất ngủ (Dược tửu dữ tư cao).

    (2) Rượu linh chi nhân sâm: Linh chi 75g, nhân sâm 25g - 2 thứ đem thái nhỏ; đường phèn 150g, rượu trắng 500ml; ngâm các vị thuốc trong rượu ít nhất 15 ngày, thỉnh thoảng lắc bình; lọc lấy rượu, hòa đường phèn vào, thêm rượu trắng vào cho đủ 500ml; mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 15-20ml. Có tác dụng bổ phế khí, chữa ho lâu ngày, suyễn thở do cơ thể suy nhược, người cao tuổi viêm khí quản mạn tính ho nhiều đờm (Bổ ích trung dược đích diệu dụng dữ kỵ khẩu).

    (3) Rượu linh chi đan sâm: Linh chi 30g, đan sâm 15g, tam thất 10g, rượu trắng 500ml; ngâm ít nhất 15 ngày, thỉnh thoảng lắc bình; mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 15-20ml. Có tác dụng chữa thần kinh suy nhược, đau thắt tim, mất ngủ, tăng huyết áp, mỡ máu cao (Trung Quốc dược thiện đại toàn).

    (4) Rượu linh chi long nhãn: Linh chi 100g, hoàng tinh chế 100g, hà thủ ô chế 100g, long nhãn 50g, đảng sâm 50g, kỷ tử 50g, hoàng kỳ 50g, đương quy 50g, thục địa 50g, trần bì 25g, sơn dược (củ mài) 25g, phục linh 25g, đại táo (táo tầu) 25g; tất cả 13 vị trên tán thô, cho vào bình, đổ ngập rượu, ngâm ít nhất 15 ngày, thỉnh thoảng lắc bình; chắt lấy rượu thuốc, hòa thêm 500g đường phèn, thêm rượu vào cho đủ 7 lít; mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 15-20ml (Công thức rượu "Linh chi quế viên tửu" của Quảng Tây, Trung Quốc). Có tác dụng bổ khí huyết, mạnh thân thể, tăng cường chức năng tiêu hóa và hô hấp, bổ thận, bảo vệ gan; dùng trong trường hợp cơ thể suy nhược, phụ nữ sau khi sinh gầy yếu, thiếu máu, tóc sớm bạc. Người bị cảm mạo phát sốt, đau mắt đỏ, âm hư hỏa vượng không dùng được.

Lương y HƯ ĐAN